Jak rozpoznać pierwsze próby rysowania u dziecka?

Pierwsze próby rysowania u dziecka pojawiają się zazwyczaj między 12 a 18 miesiącem życia. Na początku są to chaotyczne bazgroty i przypadkowe linie, które stopniowo ewoluują w bardziej złożone formy. Rozpoznanie tych wczesnych prób jest istotne, ponieważ pomaga wspierać rozwój maluszka we właściwym kierunku. W tym artykule omówimy, jak identyfikować pierwsze próby rysowania u dziecka i dlaczego są one tak ważne w procesie rozwoju.

Etapy rozwoju umiejętności rysowania u dziecka

Umiejętność rysowania u dzieci przechodzi przez kilka charakterystycznych faz. Proces ten rozpoczyna się jako forma zabawy i eksperymentowania – początkowo maluch po prostu kreśli nieokreślone kształty, wykonując ruchy bez konkretnego celu [1][2]. Zanim jednak dziecko zacznie tworzyć rozpoznawalne obrazy, musi przejść przez etap tzw. bazgroty bezprzedmiotowej i przedmiotowej.

W fazie bazgroty dziecko stopniowo zaczyna rozumieć, że jego ruchy pozostawiają ślad na kartce [2][3]. To fascynujące odkrycie motywuje je do dalszego eksperymentowania. Według badań, dzieci zaczynają rozumieć pojęcie rysowania około pierwszego roku życia, natomiast pełne, świadome rysunki tworzą dopiero około 5-6 roku życia [1][2].

Proces rozwoju umiejętności grafomotorycznych obejmuje kolejne etapy:
– Rysowanie poziomych linii
– Kreślenie pionowych kresek
– Tworzenie linii ukośnych
– Rysowanie kół i półkoli [2][5]

Około 2,5-3 roku życia maluchy zaczynają kreślić kółka i bardziej złożone kształty [2]. To moment, gdy ich bazgroty stają się bardziej zorganizowane i zaczynają przypominać konkretne przedmioty lub postacie.

Na co zwrócić uwagę – pierwsze oznaki zainteresowania rysowaniem

Pierwsze próby rysowania mogą być łatwe do przeoczenia, ponieważ nie przypominają jeszcze tego, co dorośli uznają za rysunek. Warto zwrócić uwagę na następujące zachowania, które sygnalizują początek przygody dziecka z tworzeniem:

1. Dziecko wykazuje zainteresowanie śladami, jakie pozostawia na różnych powierzchniach (np. rozmazane jedzenie na stoliku).
2. Maluch próbuje chwytać przedmioty, które mogą pozostawiać ślad (kredki, flamastry).
3. Wykonuje powtarzalne ruchy ręką trzymającą narzędzie pisarskie.
4. Obserwuje z zaciekawieniem efekty swoich działań na papierze.

Ważne jest, aby pamiętać, że rozwój grafomotoryczny jest ściśle powiązany z rozwojem ruchowym i sensorycznym dziecka [2]. Każdy maluch rozwija się we własnym tempie, dlatego trudno mierzyć sukcesy w rysowaniu według sztywnych norm wiekowych [4].

Znaczenie pierwszych prób rysowania dla rozwoju dziecka

Rysowanie jest niezwykle istotnym elementem rozwoju dziecka, wpływającym na wiele obszarów jego funkcjonowania. Wczesne próby rysowania mają ogromne znaczenie dla:

– Rozwoju wyobraźni i kreatywności – dziecko eksperymentuje i wyraża siebie poprzez tworzenie [1][4]
– Doskonalenia motoryki małej – ćwiczy chwyt i precyzję ruchów dłoni [1][4]
– Stymulacji procesów poznawczych – rozwija spostrzegawczość, pamięć i koncentrację [1][3]
– Wsparcia rozwoju społecznego – rysowanie może stać się aktywnością wspólną z rodzicami lub rówieśnikami [1][4]

Co szczególnie istotne, rysowanie stanowi również formę komunikacji – zwłaszcza dla dzieci, które jeszcze nie mówią lub mają ograniczone umiejętności werbalne [3]. Poprzez kreski, kształty i kolory wyrażają emocje, zainteresowania i postrzeganie świata.

Jak reagować na pierwsze próby rysowania?

Pierwsza reakcja rodziców na rysunkowe próby dziecka może znacząco wpłynąć na jego motywację do dalszych działań twórczych. Kiedy zauważysz, że maluch zaczyna interesować się rysowaniem:

1. Zapewnij bezpieczne i odpowiednie dla wieku narzędzia do rysowania.
2. Nie oceniaj i nie krytykuj pierwszych bazgrot.
3. Okazuj zainteresowanie i radość z twórczości dziecka.
4. Zadawaj otwarte pytania o jego dzieło, ale nie interpretuj na siłę.
5. Stwórz przestrzeń i czas na swobodną ekspresję artystyczną.

Współcześnie zwraca się dużą uwagę na rozwijanie kreatywności i motoryki poprzez rysowanie, jednocześnie stymulując procesy poznawcze i społeczne [1][4]. Warto więc świadomie wspierać dziecko w jego artystycznych poczynaniach, wiedząc, że nie chodzi o efekt końcowy, lecz o sam proces tworzenia i związane z nim korzyści rozwojowe.

Od bazgrot do pierwszych kształtów – kluczowe momenty rozwojowe

Obserwując rozwój umiejętności rysowania u dziecka, można zauważyć kilka przełomowych momentów:

Etap bazgrot (ok. 1-2 lat)

Na początku dziecko tworzy chaotyczne linie, często wykraczające poza kartkę. Nie kontroluje jeszcze w pełni swoich ruchów, a rysowanie jest bardziej doświadczeniem motorycznym niż próbą odwzorowania rzeczywistości. W tym okresie maluch odkrywa związek przyczynowo-skutkowy między swoim działaniem a śladem na papierze [2][3].

Etap kontrolowanych bazgrot (ok. 2-3 lat)

Z czasem ruchy dziecka stają się bardziej celowe. Potrafi już utrzymać kredkę, kontrolować nacisk i kierunek. Zaczyna rysować zamknięte kształty, głównie koła. Często w tym okresie dziecko nazywa swoje rysunki, choć dla dorosłego nadal mogą one wyglądać jak bazgroły [2].

Etap symboliczny (ok. 3-4 lat)

Około 3 roku życia dzieci zaczynają tworzyć proste symbole reprezentujące osoby i przedmioty. Klasycznym przykładem jest „głowonóg” – koło z kreskami symbolizującymi kończyny. Na tym etapie rysowanie staje się coraz bardziej związane z rozwojem mowy i osobowości dziecka [3].

Ważne jest, aby pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym tempie. Niektóre dzieci mogą przechodzić przez poszczególne etapy szybciej, inne wolniej, co jest całkowicie naturalne [4].

Jak wspomagać rozwój umiejętności rysowania

Rodzice mogą aktywnie wspierać rozwój umiejętności rysowania u dziecka poprzez:

1. Zapewnienie odpowiednich materiałów – dostosowanych do wieku i umiejętności dziecka (duże kredki, grube flamastry, duże arkusze papieru dla najmłodszych).

2. Stworzenie inspirującego środowiska – miejsca, gdzie dziecko ma swobodny dostęp do przyborów plastycznych i może tworzyć bez obaw o bałagan.

3. Wspólne aktywności – rysowanie razem z dzieckiem, pokazywanie różnych technik bez narzucania sposobu wykonania.

4. Docenianie procesu, nie efektu – komentowanie wysiłku i zaangażowania dziecka, a nie ocenianie estetyki pracy.

5. Eksponowanie prac – wieszanie rysunków na ścianie czy lodówce, co wzmacnia poczucie wartości i motywuje do dalszych działań twórczych.

Rysowanie pomaga w rozwoju spostrzegawczości, pamięci i koncentracji [1][3], dlatego warto je traktować nie tylko jako rozrywkę, ale też jako ważny element wspierający całościowy rozwój dziecka.

Kiedy warto skonsultować się ze specjalistą?

Choć rozwój umiejętności rysowania jest procesem indywidualnym, istnieją sytuacje, które mogą budzić niepokój i uzasadniać konsultację ze specjalistą:

1. Dziecko w wieku 3-4 lat nie wykazuje żadnego zainteresowania rysowaniem lub unika tej aktywności.

2. Maluch ma wyraźne trudności z chwytaniem i utrzymaniem narzędzi pisarskich mimo odpowiedniego dla wieku rozwoju motorycznego.

3. Po 4 roku życia dziecko wciąż tworzy wyłącznie chaotyczne bazgroty, bez żadnych prób tworzenia kształtów czy symboli.

4. Występują wyraźne asymetrie w rysowaniu lub dziecko używa wyłącznie jednej ręki, unikając drugiej.

Warto pamiętać, że rozwój grafomotoryczny jest indywidualny i następuje w różnym tempie [4], jednak długotrwałe trudności w tym obszarze mogą wskazywać na potrzebę dodatkowego wsparcia.

Podsumowanie

Pierwsze próby rysowania to fascynujący etap w rozwoju dziecka, który warto uważnie obserwować i mądrze wspierać. Od chaotycznych bazgrot po pierwsze rozpoznawalne kształty – każdy etap ma swoje znaczenie i przynosi korzyści rozwojowe. Rysowanie u dzieci to nie tylko zabawa, ale także forma komunikacji, sposób na rozwijanie wyobraźni i doskonalenie umiejętności motorycznych.

Zamiast koncentrować się na estetyce czy poprawności pierwszych dziecięcych rysunków, warto docenić sam proces tworzenia i radość, jaką daje maluchowi możliwość pozostawiania śladu na papierze. Wspierając dziecko w jego pierwszych próbach rysowania, inwestujemy w jego wszechstronny rozwój i pomagamy budować fundament pod przyszłe umiejętności.

Źródła:
[1] https://www.sealart.pl/blog/jaki-wplyw-ma-nauka-rysunku-na-rozwoj-dziecka
[2] https://pedagogika-specjalna.edu.pl/teoria/rysunek-w-rozwoju-dziecka/
[3] https://dziubdziak.pl/nowe-wyzwanie-rysowanie/
[4] https://getart.com.pl/od-jakiego-wieku-dziecko-moze-rysowac-pierwsze-kroki-w-rysowaniu/
[5] http://www.terapiabydgoszcz.pl/rysunek-dziecka/