Jak wygląda rozwój rysunku u dwulatka?

Dwulatek stawia pierwsze kroki w świecie sztuki poprzez chaotyczne bazgroty, które są naturalnym etapem rozwoju grafomotorycznego. Na tym etapie rysunek dwulatka charakteryzuje się przede wszystkim spontanicznością i przypadkowością linii, bez zamiaru przedstawiania konkretnych obiektów. To fascynujący proces, który odzwierciedla nie tylko rozwój manualny, ale również poznawczy małego człowieka.

Bazgrota bezprzedmiotowa – pierwszy etap twórczości

Dwulatek zazwyczaj znajduje się w fazie tzw. bazgroty bezprzedmiotowej. Jest to okres, gdy dziecko skupia się głównie na samym ruchu, a nie na efekcie końcowym. Linie kreślone przez malucha są najczęściej chaotyczne, delikatne i często wykraczają poza granice kartki [1]. To nie jest błąd ani przypadek – to naturalny etap rozwoju.

W tym czasie rysowanie dla dziecka to przede wszystkim aktywność ruchowa i sensoryczna. Maluch nie ma zamiaru tworzyć konkretnych obrazów, a jedynie eksploruje możliwości własnego ciała i narzędzia, którym rysuje. Warto zatem pamiętać, że rysunek dwulatka nie powinien być oceniany pod kątem podobieństwa do rzeczywistych obiektów, ale doceniany jako istotny krok w rozwoju [3].

Linie kreślone przez dwulatka nie mają związku z rzeczywistością, co jest zupełnie normalnym zjawiskiem. Dziecko odkrywa, że jego ruchy pozostawiają ślad na papierze, co samo w sobie jest dla niego fascynującym odkryciem. Ten etap stanowi fundament dla późniejszych, bardziej złożonych form ekspresji artystycznej [1].

Rozwój grafomotoryczny dziecka w drugim roku życia

W okolicach drugiego roku życia możemy zaobserwować znaczący rozwój grafomotoryczny u dzieci. Maluch zaczyna kreślić coraz bardziej zróżnicowane linie: poziome, pionowe, ukośne oraz półokręgi [1]. Jest to przełomowy moment, pokazujący jak szybko rozwija się kontrola motoryczna dziecka.

Co ciekawe, linie poziome pojawiają się w rysunkach dzieci wcześniej niż pionowe. Nie jest to przypadek, ale wynika z naturalnego zakresu ruchu nadgarstka [3]. Taka kolejność jest biologicznie uwarunkowana i pokazuje, jak ściśle rozwój rysunku powiązany jest z rozwojem fizycznym dziecka.

Około 2,5-3 roku życia w twórczości dziecka pojawia się koło – pierwsza zamknięta forma [1]. Jest to znaczący postęp, świadczący o coraz lepszej kontroli ręki i koordynacji wzrokowo-ruchowej. Pojawienie się zamkniętych form często zbiega się w czasie z rozwojem innych umiejętności, takich jak chwyt pęsetowy czy zdolność dłuższego skupienia wzroku [3].

Jak dwulatek trzyma ołówek – znaczenie chwytu garściowego

Chwyt garściowy to charakterystyczny sposób, w jaki dwulatek trzyma narzędzie do rysowania. Dziecko w tym wieku obejmuje ołówek czy kredkę całą dłonią, co jest zupełnie naturalnym etapem rozwoju motoryki małej [2]. Ten sposób trzymania przyboru do rysowania ma ogromne znaczenie dla rozwoju koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Warto zauważyć, że dwulatek podczas rysowania angażuje nie tylko dłoń, ale praktycznie całe ciało. Można powiedzieć, że maluch „rysuje całym sobą” – pochyla się nad kartką, wykonuje zamaszyste ruchy, czasem nawet porusza się w rytm kreślonych linii [3]. To kompleksowe zaangażowanie ciała wspiera rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej i jest ważnym elementem procesu uczenia się.

Ruchy wykonywane przez dwulatka podczas rysowania są zazwyczaj zamaszyste i pozbawione precyzji [1]. Nie należy jednak postrzegać tego jako wady – to naturalny etap w rozwoju umiejętności grafomotorycznych. Z czasem, gdy mięśnie dłoni staną się silniejsze, a kontrola ruchów precyzyjniejsza, sposób trzymania narzędzia będzie się zmieniał w kierunku chwytu trójpalcowego, charakterystycznego dla starszych dzieci i dorosłych.

Co przedstawiają rysunki dwulatka?

Na pytanie, co przedstawiają rysunki dwulatka, odpowiedź jest prosta – najczęściej nic konkretnego. W tym wieku dzieci nie tworzą jeszcze rysunków przedmiotowych, czyli takich, które miałyby przedstawiać konkretne obiekty z otoczenia [1]. Jest to zupełnie naturalny etap rozwoju ekspresji graficznej.

Dopiero po około 2,5 roku życia w twórczości dziecka mogą pojawiać się bardziej złożone formy, takie jak zygzaki, spirale czy kropki [1]. Co ciekawe, dziecko często nadaje tym formom znaczenie dopiero po ich narysowaniu. Jest to tak zwana interpretacja *post factum* – maluch patrzy na swoje dzieło i nagle stwierdza: „To jest słońce!” lub „To jest mama!” [2]. Nie jest to zaplanowane działanie, ale spontaniczna reakcja na to, co dziecko widzi na kartce.

Ta zdolność do łączenia powstałych kształtów z obiektami z otoczenia jest ważnym krokiem w rozwoju poznawczym. Pokazuje, że dziecko zaczyna dostrzegać podobieństwa między abstrakcyjnymi formami a rzeczywistymi przedmiotami [2]. Choć dla dorosłego związek między bazgrotą a słońcem może być niewidoczny, dla dziecka jest to ważny moment rozwoju myślenia symbolicznego.

Cele rysowania u dwulatka – nie tylko sztuka

Rysowanie w przypadku dwulatka pełni znacznie szerszą funkcję niż tylko tworzenie obrazków. Podstawowym celem rysowania w tym wieku jest ćwiczenie ruchów dłoni oraz rozwijanie przetwarzania sensorycznego [3]. Dziecko nie dąży do odwzorowania rzeczywistości – to pojawi się dopiero na późniejszych etapach rozwoju.

Aktywność rysunkowa wspiera rozwój zarówno fizyczny, jak i poznawczy maluchów. Z jednej strony wzmacnia mięśnie dłoni i poprawia koordynację wzrokowo-ruchową, z drugiej – stymuluje rozwój mózgu poprzez dostarczanie różnorodnych bodźców sensorycznych [3]. Kredka pozostawiająca ślad na papierze to dla dziecka fascynujące doświadczenie, które pobudza jego ciekawość i motywuje do dalszej eksploracji.

Ważnym aspektem wspierającym rozwój poprzez rysowanie jest pozytywne wzmacnianie. Eksponowanie prac dziecka, nawet jeśli dla dorosłych są one tylko chaotycznymi bazgrotami, znacząco wzmacnia motywację malucha do dalszej aktywności twórczej [3]. Warto więc doceniać pierwsze próby artystyczne dwulatka i traktować je jako ważny element jego rozwoju.

Procesy motoryczne i poznawcze w rysunku dwulatka

Rysunek dwulatka odzwierciedla zarówno jego możliwości motoryczne, jak i poziom rozwoju poznawczego. Procesy motoryczne przejawiają się w charakterze linii – są one zazwyczaj wykonywane zamaszystymi ruchami, bez precyzji typowej dla starszych dzieci [1]. Warto zwrócić uwagę, że linie poziome pojawiają się w rysunkach wcześniej niż pionowe, co wynika z naturalnego zakresu ruchu nadgarstka [3].

Z punktu widzenia mechanizmów poznawczych, dwulatek nie planuje swojego rysunku z wyprzedzeniem. Nie mówi: „Narysuję teraz domek”, a następnie realizuje ten plan. Zamiast tego, tworzy spontanicznie, a interpretacja powstaje dopiero po fakcie [2]. Ta zdolność do łączenia abstrakcyjnych form z obiektami z rzeczywistości jest fascynującym aspektem rozwoju poznawczego dziecka.

Rozwój umiejętności rysunkowych nie jest izolowany od innych aspektów rozwoju dziecka. Postępy w rysowaniu często współwystępują z rozwojem chwytu pęsetowego (używanego np. do podnoszenia drobnych przedmiotów) oraz ze zdolnością skupienia wzroku na dłużej niż kilka sekund [3]. Te umiejętności wzajemnie się wspierają i razem przyczyniają się do ogólnego rozwoju dziecka.

Kluczowe momenty w rozwoju rysunku dziecka do 3 roku życia

Rozwój umiejętności rysunkowych przebiega według dość przewidywalnego harmonogramu. Około 2 roku życia dominuje bazgrota chaotyczna – linie są przypadkowe, bez wyraźnego wzoru czy celu [1]. Jest to pierwszy etap ekspresji graficznej dziecka.

W okolicach 2,5 roku życia zaczynają pojawiać się bardziej złożone formy, takie jak spiralne kształty [1]. Dziecko zaczyna też eksperymentować z różnym naciskiem kredki, tworząc obszary o zróżnicowanej intensywności koloru, czasem przypominające plamy [1][4]. W tym okresie mogą też pojawić się kreski przerywane, co świadczy o coraz lepszej kontroli ręki.

Około 3 roku życia dziecko podejmuje pierwsze próby tworzenia zamkniętych form, przede wszystkim kół [2]. Jest to znaczący postęp, świadczący o coraz lepszej kontroli ruchów i rozwijającej się koordynacji wzrokowo-ruchowej. Ten etap stanowi pomost między bezprzedmiotową bazgrotą a rysunkiem przedmiotowym, który pojawi się w późniejszym okresie.

Choć rozwój przebiega indywidualnie, pewne prawidłowości są uniwersalne. Warto jednak pamiętać, że brak jakiejkolwiek aktywności rysunkowej po 24 miesiącu życia może być sygnałem wymagającym konsultacji z terapeutą [1]. Nie oznacza to od razu problemów rozwojowych, ale warto zwrócić na to uwagę.

Jak wspierać rozwój umiejętności rysunkowych dwulatka?

Wspieranie rozwoju rysunku u dwulatka nie polega na uczeniu go, jak rysować konkretne przedmioty. W tym wieku najważniejsze jest zapewnienie dziecku możliwości swobodnej ekspresji i eksperymentowania z różnymi narzędziami i powierzchniami do rysowania.

Eksponowanie prac dziecka ma ogromne znaczenie dla jego motywacji. Gdy maluch widzi, że jego twórczość jest doceniana i ważna dla rodziców, chętniej będzie podejmował kolejne próby rysunkowe [3]. Warto więc stworzyć specjalne miejsce, gdzie będą prezentowane dzieła małego artysty.

Regularne możliwości rysowania wspierają rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz stymulują rozwój poznawczy. Nie należy jednak zmuszać dziecka do tej aktywności – najlepsze efekty przynosi spontaniczna zabawa, wynikająca z wewnętrznej motywacji malucha.

Warto pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym tempie. Niektóre dwulatki mogą wykazywać większe zainteresowanie rysowaniem, inne mogą preferować inne formy aktywności. Dopóki rozwój przebiega harmonijnie w różnych obszarach, nie ma powodu do niepokoju. Należy jednak zwrócić uwagę na całkowity brak zainteresowania aktywnością rysunkową po 24 miesiącu życia, co może wymagać konsultacji ze specjalistą [1].

Podsumowanie: bazgrota jako fundament przyszłych umiejętności

Chaotyczne bazgroty dwulatka, choć mogą wydawać się przypadkowe i pozbawione znaczenia, stanowią fundamentalny etap w rozwoju dziecka. Te pierwsze próby artystyczne nie tylko rozwijają umiejętności motoryczne, ale również wspierają procesy poznawcze i sensoryczne.

Rozwój rysunku u dwulatka to fascynujący proces, w którym każda kreska, każda bazgrota ma znaczenie. Od chaotycznych linii w wieku 2 lat, przez spiralne kształty około 2,5 roku, aż po pierwsze koła w okolicach 3 roku życia – każdy etap przybliża dziecko do bardziej złożonych form ekspresji artystycznej.

Doceniając pierwsze artystyczne próby naszych maluchów, wspieramy nie tylko ich rozwój manualny, ale również budujemy w nich poczucie sprawczości i pewność siebie. Pamiętajmy, że wielcy artyści zaczynali właśnie od bazgrot – tak jak nasze dwulatki.

Źródła:

[1] https://ponadwszystko.com/etapy-rozwoju-rysunku-dziecka/
[2] https://akademiamadregodziecka.pl/etapy-rozwoju-rysunku-u-dziecka/
[3] https://pedagogika-specjalna.edu.pl/teoria/rysunek-w-rozwoju-dziecka/
[4] https://malezuchy.wordpress.com/2016/03/02/etapy-rozwoju-rysunkowego-dziecka/